Επιστολές γνωστών ποιητών και πεζογράφων, ίσως και κριτικών, στον Τόλη Νικηφόρου και επιστολές του ίδιου κατά τον μισό σχεδόν αιώνα της λογοτεχνικής πορείας του ως τώρα. Ακόμη, αναγγελίες εκδηλώσεων, περιγραφές, ανέκδοτα, στιγμιότυπα, ό,τι μπορεί να ενδιαφέρει τον αναγνώστη της λογοτεχνίας κατά τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα.


Παρασκευή 5 Νοεμβρίου 2021

Ο ποιητής και το μαγικό μπαλόνι του

ποιητής............................................................................ ...................................................................................... εγώ δεν γράφω στίχους/ δεν τραγουδάω/ σαν προαιώνιος κατακλυσμός/ κλονίζω τα ίδια φράγματα/ σαν την πανούργα θάλασσα/ κατατρώω τον ίδιο βράχο/ σαν πεισματάρης γύφτος/ δουλεύω το ίδιο φυσερό/ ανάβω την ίδια φλόγα/ κολλάω αφίσες με το σάλιο μου/ σκίζω στολές/ τσακίζω αλύπητα παράσημα/ χορεύω στις ανύποπτες πλατείες σας/ μπερδεύω τους λογαριασμούς σας/ ανοίγω το κλουβί να φτερουγίσετε/ ....................................................................................... αδειάζω ένα τσουβάλι ζωγραφιές στα πόδια σας........................................... ....................................................................................... το μαγικό μπαλόνι.................................................................. ...................................................................................... αγόρασα ένα μαγικό μπαλόνι/ μη με ρωτήσετε πότε και πού/ είναι σαν να το είχα πάντα/ κι όμως θυμάμαι ότι το πλήρωσα πανάκριβα/ έδωσα το δεξί μου χέρι/ κομμάτια ματωμένα από τη γούνα μου/ γι' αυτό και το κρατάω τρυφερά/ ανάλαφρα στα δυο μου δάχτυλα/ μα δεν το κρύβω σε δωμάτια μυστικά/ το περιφέρω στους μεγάλους δρόμους/ και το εκθέτω στους πιο άγριους καιρούς/ κι εκείνο αντέχει μ' ένα τρόπο θαυμαστό/ του ψιθυρίζω λέξεις/ μουσικές/ και το κοιτάζω εκστατικά/ μπορώ να διακρίνω μέσα σου ολοκάθαρα/ μυριάδες χώρες άγνωστες και μακρινές/ και πολιτείες μυθικές ονειρεμένες/ άστρα, πλανήτες, νεφελοειδείς και γαλαξίες/ και πάνω απ' όλα/ εσένα, τα παιδιά, τον ήλιο τον μοναδικό/ το κόκκινο ολοκόκκινό σου ρούχο/ ..................................................................................... ..................................................................................... Τόλης Νικηφόρου// από τη συλλογή Ο μεθυσμένος ακροβάτης, 1979

Κυριακή 12 Σεπτεμβρίου 2021

Εμένα δεν μου αρέσουν τα ποιήματα !

Η μούσα Ερατώ.......................................................................... τα δάκρυά σου τρέχουν στις φλέβες μου/δεν είσαι μόνος// .................................................................. ..................... Ο Γιάννης παλεύει κάθε μέρα με τον θάνατο. Κυριολεκτικά. Παλεύει με την αγωνία, με τον πόνο και το μαρτύριο. Όπλα του η γνώση και η πείρα,, τα μέσα που διαθέτει η επιστήμη. Ίσως να νικάει οριστικά μερικές φορές, υποθέτω όμως ότι συνήθως οι όποιες νίκες του είναι προσωρινές, σημαίνουνμια ανακούφιση, μια μικρή ελπίδα, μια παράταση ζωής. Δεν είναι λίγο, καθόλου λίγο...................................... ................................. Δίνει τη μάχη όμως και με άλλα μέσα. Και εκεί νικάει ανεπιφύλακτα. Ο Γιάννης νοιάζεται για τον ασθενή του, συμμετέχει και συμπαρίσταται με την ψυχή του. Αυτό το ξέρω.Το ξέρω από τότε που μαρτύρησε και πέθανε η Κική μας.Η Κική που είχε μεγάλη δίψα για ζωή και ακόμη μεγαλύτερη προσφορά και άξιζε πραγματικά να ζήσει. Ο Γιάννης έκανεό,τι μπορούσε για εκείνη και ακόμη περισσότερα. Και την κέρδισε όπως μας κερδίζει ένας άγγελος που εμφανίζεται ξαφνικά και παρήγορα στο πλευρό μας...................................................................................... Πιστεύω ότι η υπέρτατη πράξη και προσφορά στη ζωή είναι η ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου. Και αυτός ο αφανής ήρωας της καθημερινής ζωής με κάνει να αισθάνομαι μικρή και ασήμαντη τη λογοτεχνική μου παρουσία εδώ και πενήντα τόσα χρόνια. Και όχι μόνο αυτή. Με κάνει να τον εκτιμώ και να τον θαυμάζω όπως τους ήρωες των παιδικών μας χρόνων................................................................................... Όταν λοιπόν ήρθε μια μέρα στο σπίτι μας με τη γυναίκα του, γιατρό κι εκείνη, και έφτασε κάποτε η κουβέντα σε θέματα λογοτεχνικά, τον άκουσα ξαφνικά να δηλώνει:.............................................................................. -«Εμένα δεν μου αρέσει η ποίηση» !..................................................... Ήταν μια μικρή βόμβα αλλά με την πείρα μου μιας ολόκληρης ζωής στη λογοτεχνία, δεν μπορώ να πω ότι με εξέπληξε ιδιαίτερα. - «Δικαίωμά σου, του είπα, χάνεις όμως κάτι σημαντικό»......................................................................... - «Μπορεί», απάντησε, «εμένα όμως δεν μου αρέσει η ποίηση»................................................................................. Το δέχτηκα φυσικά. Κανένα επιχείρημα δεν μπορεί να αλλάξει τις ιδιαίτερες προτιμήσεις κάθε ανθρώπου, ιδίως πάνω σε θέματα της τέχνης....................................................................................... Ίσως και να είχε δίκαιο ο Γιάννης, σκέφτηκα μετά. Τι μπορεί να σημαίνει η ποίηση και η κάθε μορφή τέχνης μπροστά στο μαρτύριο του ανθρώπου που υποφέρει και την προοπτική του θανάτου; Μου ήρθε και πάλι στον νου και ο αφορισμός του Αντόρνο, ότι «δεν μπορεί να γράφεται ποίηση μετά το Άουσβιτς»...................................................... Ένα –δυο χρόνια μετά, έτυχε να ξαναμιλήσω με τον Γιάννη. Για να με αιφνιδιάσει ξανά, πιο ευχάριστα αυτή τη φορά.................................................................................... -«Τι ανοησία είχα πει τότε ! Συγγνώμη»................................................................................... - «Ε, καλά», του απάντησα, «δεν χάλασε ο κόσμος. Μια κουβέντα είπες που στο κάτω-κάτω είχες κάθε δικαίωμα»................................................................................... -« Όχι, όχι», επέμεινε. «Πώς είπα εγώ κάτι τέτοιο!»....................................................................................... Δεν τον ρώτησα ποτέ πώς είχε γίνει κι άλλαξε γνώμη. Ίσως να τον είχε επηρεάσει ο γιος του που γνώριζε την ποίησή μου από το γυμνάσιο, ίσως πάλι να είχε ρίξει μια ματιά στα βιβλία που είχα χαρίσει στον μικρό. Προφανώς του είχε δοθεί η ευκαιρία, όπως και σε άλλους σε ώριμη ηλικία, να γνωρίσει την ποίηση και, με την πηγαία εντιμότητά του, να αναγνωρίσει το λάθος του. Εμένα όμως δεν θα με πείραζε, δεν θα με πείραζε καθόλου κι αν είχε επιμείνει στην άποψή του. Θα συνέχιζα να αποκαλύπτομαι μπροστά στον γιατρό και τον άνθρωπο, ισόβιος οφειλέτης του.

Παρασκευή 4 Ιουνίου 2021

Η νόσος των υπερθετικών

Ίσως η αρχική αιτία να είναι η μεσογειακή μας ιδιοσυγκρασία που μας ωθεί στην υπερβολή. Συχνά σε συνδυασμό με τη διαφήμιση και την τάση αυτοπροβολής. Από την απλή υπερβολή λοιπόν ως την εξωφρενική η απόσταση είναι μικρή και καταντάει ελάχιστη έως ανύπαρκτη από την εξωφρενική υπερβολή ως το καθαρό ψέμα. Με την έλευση το διαδικτύου και φυσικά του facebook, το φαινόμενο αυτό επεκτάθηκε από τα προϊόντα και τις υπηρεσίες στη λογοτεχνία. Και επειδή είναι δύσκολο να διαβάσει κανείς πεζογραφία στην οθόνη, η νόσος έπληξε σχεδόν αποκλειστικά την ποίηση. ..................................................................................... Στις προηγούμενες λογοτεχνικές γενιές ο χαρακτηρισμός «καλό» ή «ωραίο» αποτελούσε μεγάλο εγκώμιο. Πολύ σπάνια γραφόταν κάτι παραπάνω από κριτικούς, λογοτέχνες ή και απλούς αναγνώστες. Τώρα έχουμε έναν καταιγισμό από «εξαίσια», «υπέροχα», «καταπληκτικά» και «μοναδικά» ποιήματα ακόμη και για επιεικώς μέτριες, με κάθε κριτήριο, προσπάθειες νέων ή και γνωστών ποιητών. Συγγενείς, φίλοι και γνωστοί του ποιητή καταργούν κάθε διάκριση και κυριολεκτικά ισοπεδώνουν την ποίηση. Σε βαθμό που, όταν κανείς σου γράφει ότι το ποίημά σου είναι «ωραίο», να το θεωρείς περίπου ως ψόγο ! Η νόσος επιδεινώνεται από το ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά που εκδίδονται πολύ συχνότερα από τα έντυπα, και αναζητούν συνεχώς ύλη. Διαβάζεικανείς με θαυμασμό (!!) αυτα που έχουν να δηλώσουν ακόμη και συγγραφείς του ενός βιβλίου! Φυσικά, οι λογοτεχνικές παρουσιάσεις αποτελούν μία ακόμη εκδήλωση της νόσου, συχνά με πληθώρα εισηγητών και ανταγωνισμό εγκωμίων. .............................,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,.................................. Περιορίστε τη γενναιοδωρία σας, ρε παιδιά, βάλτε λιγάκι νερό στο κρασί σας !! Η κάθε βροχή δεν είναι καταιγίδα και το κάθε ποίημα δεν είναι αριστούργημα ! Ίσως έτσι, με την πάροδο του χρόνου και εκτός από την κατάσταση με τον διαβόητο ιό, να επανέλθουμε σε μια κανονικοτητα και ως προς την ποίηση !

Δευτέρα 5 Απριλίου 2021

Χώμα στον ουρανό, 1998

ένα ποτάμι στοιχειωμένο ένα ποτάμι στοιχειωμένο είναι το αίμα μου/ από προγόνους και μνήμες σκοτεινές/ λάμψεις της αστραπής που σχηματίζουν λέξεις/ ταξίδια μυστικά σε χώρες που ποτέ δεν γνώρισα/ ένα ποτάμι στοιχειωμένο είναι το αίμα μου/ μια μουσική/ ένα μελλοντικό καράβι/ πλησίστιο που περιπλανιέται/ σε κατακόμβες φωτεινές του γαλαξία// ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- το μυστικό εξαίσιο άρωμα γράφουμε για να μάθουμε/ τη μουσική, το όνομα της τίγρης/ το μυστικό εξαίσιο άρωμα/ γράφουμε για να ζωγραφίσουμε/ με λέξεις την ψυχή μας/ να ανασύρουμε ένα-ένα/ τα αλλεπάλληλα καλύμματα/ και κάποτε να φτάσουμε εκεί/ όπου όλα τα ποιήματα του κόσμου/ είναι πριν από την αρχή γραμμένα/ κάποτε έκθαμβοι να οδηγηθούμε/ στον λόγο που μας έδωσε πνοή//

Σάββατο 30 Ιανουαρίου 2021

Το ασθενές φύλο

 


                           στέκεσαι δίπλα μου

            στο σπίτι, στη δουλειά ή στο οδόφραγμα

                           και με τα ίδια μάτια

                    ελεύθερα ατενίζουμε τον ήλιο

                       περήφανοι, ασυμβίβαστοι

               ωραίοι μέσα στα τόσα ελαττώματά μας

                εμείς που η φύση έταξε σε σάρκα μία 

                                         

                  (Τόλης Νικηφόρου, Γυναίκα, 1980)

 

Περίπου μεσημέρι με την κοσμοσυρροή, περπάτησα στην Ερμού, χαζεύοντας τις βιτρίνες των μαγαζιών, βρήκα τη σωστή διεύθυνση, κοίταξα τις πινακίδες στην είσοδο, ανέβηκα στον πρώτο όροφο, έσπρωξα την εξώπορτα και μπήκα στη μεγάλη αίθουσα. Ήταν το Κέντρο Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων  με τη Λέσχη Ανάγνωσής του. Είχα δεχτεί μετά χαράς την πρόταση της Μαρίας να διαβάσω στα  μέλη της κείμενα μου,να συζητήσω μαζί τους και να απαντήσω στις ερωτήσεις τους. Της Μαρίας που είναι ποιήτρια και πεζογράφος, συντονίζει τη Λέσχη Ανάγνωσης των αποφοίτων του Ανατόλια. είναι εξαιρετικά ευαισθητοποιημένη σε κοινωνικά θέματα και είχε καταρτίσει ολόκληρο πρόγραμμα επισκέψεως λογοτεχνών σε Κ.Α.Π.Η., οίκους ευγηρίας, νοσοκομεία και ανάλογα ιδρύματα.

          Στη μεγάλη αίθουσα λοιπόν αντίκρισα τριάντα-σαράντα συνταξιούχους γύρω από τραπεζάκια, βυθισμένους στα χαρτιά κυρίως και στο τάβλι, ίσως και σε διάφορα άλλα επιτραπέζια παιχνίδια. Ως βετεράνο παίκτη αθλημάτων κάθε είδους και με οποιεσδήποτε συνθήκες και κάποτε διαβόητο καφενόβιο κουμαρτζή, το θέαμα δεν μπορώ να πω ότι με εξέπληξε ιδιαίτερα. Η απορία μου ήταν που στο καλό να βρισκόταν η Λέσχη Ανάγνωσης που είχα έρθει    να επισκεφθώ. 

            Την αμηχανία μου ήρθε να διαλύσει ένα  ελκυστικό κορίτσι που εμφανίστηκε από τα ενδότερα και, όταν διαπίστωσε ποιος ήμουν, με οδήγησε από ένα διάδρομο σε μια παρακείμενη μικρότερη αίθουσα, όπου ήταν καθισμένες γύρω από ένα μακρόστενο τραπέζι, δώδεκα συμπαθητικές γυναίκες κάποιας ηλικίας. Αυτή ήταν η Λέσχη Ανάγνωσης.

         Γνωριστήκαμε λοιπόν με τις κυρίες και τα είπαμε μια χαρά. Διαβάσαμε, συζητήσαμε, τους έλυσα τις απορίες, με μερικές βγήκαμε και παλιοί γείτονες, μια και εγώ ήμουν παιδί του κέντρου της πόλης και της ίδιας περίπου γενιάς με εκείνες. Χάρισα στην ομάδα και μερικά βιβλία μου με θερμές αφιερώσεις. Αποχώρησα μετά δύο ώρες με μια ευχάριστη αίσθηση, όπως όταν μιλάς από καρδιάς σε ανθρώπους που  σε καταλαβαίνουν και δεν διστάζουν να μοιραστούν τις δικές τους εμπειρίες από τη ζωή. 

          Περνώντας από την αίθουσα των ανδρών, πριν κατεβώ τις σκάλες, τους είδα και πάλι όλους βυθισμένους στα δικά τους. Ποιος να σηκώσει κεφάλι και πώς να αξιωθεί κανείς ένα βλέμμα έστω, όταν μοιράζεται η τράπουλα ή όταν πέφτουν τα ζάρια;

           Και πού βρίσκεται το παράξενο θα μου πείτε; Τι είναι εκείνο που ξεφεύγει από την πεπατημένη; Όταν σε πολλές από τις δεκαπέντε έως είκοσι λέσχες ανάγνωσης που έχω γνωρίσει, είτε ως συντονιστής ή μέλος, είτε ως προσκεκλημένος,  τα μέλη είναι αποκλειστικά γυναίκες και στις υπόλοιπες οι άνδρες αποτελούν μια μικρή μειοψηφία, κάτι σαν γαρνιτούρα στο κυρίως έδεσμα. Όταν οι φιλόλογοι στα λύκεια και τα γυμνάσια που με καλούν είναι σχεδόν πάντα γυναίκες, για να μην μιλήσω γενικότερα για τους εκπαιδευτικούς. Και σχεδόν πάντα οι γυναίκες ενδιαφέρονται για το κάτι παραπάνω από τα προγράμματα του υπουργείου για τους μαθητές τους.

         Ως χαριστική βολή έρχονται τα επίσημα στοιχεία που δείχνουν ότι το 70% των αναγνωστών της λογοτεχνίας είναι γυναίκες. Οι γυναίκες είναι πιο επιμελείς, οι γυναίκες αποκτούν περισσότερα προσόντα, περισσότερα πτυχία, και το γυναικείο κύμα ανέρχεται και καταλαμβάνει ολοένα και περισσότερες θέσεις στα υψηλά κλιμάκια κάθε ιεραρχίας.   

          Αυτά όλα βέβαια στις αναπτυγμένες χώρες της δύσης και σε εκείνες που σέβονται στοιχειωδώς τα ανθρώπινα δικαιώματα και όχι στον μεσαίωνα του Ισλάμ. Ανατριχιάζω όταν αναλογίζομαι τη μοίρα της γυναίκας στις μουσουλμανικές χώρες. Πολύ ωραία την είχε περιγράψει στη γείτονα Τουρκία ο και συνθέτης Ζουλφί Λιβανελί στο μυθιστόρημα του «Ευτυχία».

            Αυτά σκεφτόμουν καθώς βγήκα από το ΚΑ.Π.Η.στη Βενιζέλου και πήρα ένα ταξί για να γυρίσω στο σπίτι. Γυναίκα   η οδηγός σε ένα επάγγελμα που συνεχίζει να παραμένει κυρίαρχα ανδρικό. Ομολογώ ότι, ως κάποτε βαρύ κι ασήκωτο αρσενικό, που μεγάλωσε στα γήπεδα Χαριλάου και Τούμπας, δυσκολεύομαι να δεχτώ ότι μεγάλο μέρος του ανδρικού πληθυσμού βαδίζει  προς την αποκλειστική  αποβλάκωση των γηπέδων και των πάσης φύσεως τυχερών και άλλων παιχνιδιών χωρίς να ανοίγει τις σελίδες κάθε τόσο έστω και ενός βιβλίου. Δεν μπορώ  όμως  να μη δεχτώ την αλήθεια που με κοιτάζει στα μάτια.

            Στο κάτω-κάτω, κατέληξα, ας κυβερνήσουν κάποτε τον κόσμο και οι γυναίκες. Δεν μπορεί να είναι χειρότερες από μας με την επιθετική έως δολοφονική τεστοστερόνη μας. Δεν μπορεί να είναι χειρότερες από μερικούς αρχηγούς κρατών που βλέπω και με πιάνει αναγούλα. Κι αν η εξουσία διαφθείρει, ας ελπίσουμε ότι αυτές θα τις διαφθείρει σε μικρότερο βαθμό και τελικά θα υπερισχύσει το φυσικό τους ένστικτο για την  προστασία της ζωής.