Επιστολές γνωστών ποιητών και πεζογράφων, ίσως και κριτικών, στον Τόλη Νικηφόρου και επιστολές του ίδιου κατά τον μισό σχεδόν αιώνα της λογοτεχνικής πορείας του ως τώρα. Ακόμη, αναγγελίες εκδηλώσεων, περιγραφές, ανέκδοτα, στιγμιότυπα, ό,τι μπορεί να ενδιαφέρει τον αναγνώστη της λογοτεχνίας κατά τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα.


Τετάρτη 6 Μαρτίου 2013


Ρίτα Μπούμη-Παπά (1906-1984)
                                                                        Αθήνα, 25 Νοέμβρη 1966


Αγαπητέ μου Τόλη Νικηφόρου,

  Θα σ’ έλεγα «παιδί μου», γιατί σ’ αισθάνομαι νέο, γιατί θα ήθελα μ’ ένα μητρικό λόγο να πραϋνω την αγωνία σου. Μόλις διάβασα τη σύνθεσή σου «Οι  άταφοι» και, αναστατωμένη καθώς είμαι, πιάνω να σου γράψω.

Το βιβλίο σου, μικρό  στο σχήμα μα τεράστιο σ’ εκρηκτική ύλη, μου έφερε ξανά μπροστά μου την εικόνα του σημερινού κόσμου, τα γουρλωμένα μάτια της σκεπτόμενης νεότητας, που παρακολουθεί τον ξεπεσμό της αστικής κοινωνίας και το ξεπούλημα όλων των θεών της, πλην του «χρυσού». Με δριμύτητα ανατριχιαστική και τόλμη καταγγέλεις κι εκθέτεις την «πόλη», που διαλύεται, αποσυντίθεται και βρωμοκοπάει. Σ’ ένα οργισμένο μονολεκτικό παραλήρημα τη μαστιγώνεις δίχως έλεος, τη φτύνεις, την περιφρονείς με όλη τη δύναμη και το δίκιο της προδομένης σου νιότης.

Η κραυγή σου, εντούτοις, μοιάζει με του ναυαγού. Σωσίβιο δεν βρίσκεις μέσα στη βουρκοθάλασσα που εκτείνει και φουσκώνει την παλίρροιά της για να μας πνίξει. Φωνάζεις, αγόρι μου, μα οι φανφάρες, ο σάλαγος του εμπορίου, οι ύμνοι των σκουληκιών για τους χρυσοποίκιλτους σε απομονώνουν από την ακοή μας.  Κι ενώ η παλίρροια, αφρισμένη προχωρεί απειλητική, η «πόλη» σου αντιμετωπίζει τη συντέλειά της, βουτηγμένη στην ακολασία, την ψευτιά, τις βραβευμένες ακαθαρσίες, ανίκανη να περισώσει ακόμη και ιστορικά την αιδώ της.

 Σημεία  των καιρών που πρώτοι αντιλαμβάνονται, ποιος άλλος; οι ποιητές, όπως παλιά οι μεγάλοι ή οι απλοϊκοί προφήτες. Ποιος φταίει; Ίσως επιδεινώνει τη σύγχυση και τον κίνδυνο η ανισοσκελής πορεία του πνεύματος και της τεχνικής προόδου. Όταν την πτήση του πνεύματος αντικαθιστούν κουμπιά, κι όταν τις ικανότητες και του πιο προικισμένου από μας τις ξεπερνούν  καγχάζοντας τα ρομπότ, τι θέλουμε να προκύψει; Καλό;

Ο σύγχρονος «πολιτισμός» είναι το τέρας  που κατασπαράσσει, με τα δόντια μάλιστα της επιστήμης, το αληθιινό πνεύμα, τη φιλοσοφία, την ποίηση, κάθε έννοια ηθικής, τα όνειρα, την ελπίδα. Τι απομένει για τον ποιητή;  Προθέσεις απλώς που κι αυτές μολύνονται παρά την οργανική τους αντίσταση.  Μπροστά στα μάτια μας οργιάζει το κακό, γίνονται  ιστορικές καθιζήσεις και καταρρεύσεις. Δεν βρίσκετε, σεις οι νέοι, πού να σταθείτε.

Τουλάχιστον για μας τους μεσήλικες υπάρχει η παρηγοριά του τάφου.  Επαναστατήσαμε κι εμείς στην ηλικία σου, αντισταθήκαμε σε όλους τους πειρασμούς, πιάσαμε αξίνες οργισμένες.  Μα οι ναοί που φτιάξαμε κατάρρευσαν κι αυτοί και οι θεοί αποδείχτηκαν κοινοί τσαρλατάνοι. Παρόλο αυτό δεν θέλω να βάλω τελεία και παύλα στην αντίστασή μου.

Θα βρεθώ πλάι στο «δειλό παιδί» σου, «το απορημένο – μια χούφτα φως», και θα το μερώσω στη μητρική μου ποδιά. Ποτίζω αυτή τη στιγμή την ελπίδα σου,  άγνωστέ μου ποιητή, με τα δάκρυά μου.  Για «να γεννήσει επιτέλους η στείρα γης , το μέλλον».   Μα πότε;

Σ’ ευχαριστώ γιατί μού  ‘δωσες την ευκαιρία να δακρύσω με την αγωνία σου, και να σ’ αγαπήσω σαν μητέρα.

                                                              Ρίτα Μπούμη-Παπά

11 σχόλια:

  1. Όταν ξαναδιάβασε αυτό το γράμμα της Ρίτας, η Σοφία αναφώνησε : «μη μου πεις ότι αυτό το γράμμα δεν θα μπορούσε να είχε γραφεί και τώρα!!». Δεν της το είπα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ποιητή μου, είστε πολύ τυχερός, (ευλογημένος, θα έλεγα) να έχετε αξιωθεί ένα τόσο ωραίο γράμμα από μια τόσο σημαντική γυναίκα των γραμμάτων.
    Η συγκινησιακή φόρτισή της ποιήτριας περνάει μέσα από τα λόγια της στον αποδέκτη -και συνεκδοχικά, στον προσεκτικό αναγνώστη.

    Συμφωνώ με τη Σοφία: Σα να μην πέρασε μια μέρα από τότε...

    Τώρα, να σας πω ότι θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που συναντηθήκαμε, έστω διαδικτυακά -και λίγο παραπάνω-, είναι άσκοπη φλυαρία;

    ΥΓ. Εκπληκτικά ενδιαφέρουσα η ιδέα της θεματολογίας του νέου μπλογκ.
    Καλοτάξιδο!

    Με την αγάπη μου
    Κική

    Ναι, αυτή που ξέρετε(;). Όχι η ...Δημουλά, η άλλη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Γεια σου, Κική μου, με τα ωραία σου. Χαίρομαι που εγκαινιάζεις κατά κάποιο τρόπο αυτό το ιστολόγιο. Ξέρεις τι μου έλεγαν στο Ανατόλια; "Tolis has got ideas". Ε, λοιπόν, αυτή η ιδέα μου κατέβηκε εντελώς ξαφνικά και έσπευσα να την υλοποιήσω με την πολύτιμη βοήθεια της Τζούλιας.

    Η Ρίτα Μπούμη Παπά ήταν ένας σπάνιος άνθρωπος και μια σπουδαία ποιήτρια. Μια φλόγα. Και μάλιστα κοντά στα 70 της όταν τη γνώρισα, νεαρός τότε εγώ. Δεν αλλάζει ο άνθρωπος. Μαζί με τον σύντροφο της ζωής της, τον Νίκο Παπά, ήταν ένα θαυμάσιο ποιητικό ζευγάρι, γεμάτοι ευγένεια, τρυφερότητα, αλληλεγγύη, αγωνιστικότητα.

    Ναι, υπήρξα τυχερός στη ζωή μου, το ομολογώ. Όλα μου δόθηκαν και με το παραπάνω. Ο σπαραγμός πρώτα και ο πόνος, το άγχος και η κατάθλιψη, και μετά ο έρωτας, η αγάπη, η φιλία, τα ταξίδια, η λογοτεχνική πράξη.Η βιοποριστική εργασία 42 χρόνια και άλλα τόσα και περισσότερα (ταυτόχρονα) η δημιουργική εργασία. Έζησα μια πλούσια ζωή. Βέβαια, η δόση του πόνου υπήρξε μάλλον υπερβολική αλλά όλα έχουν ένα τίμημα σ' αυτόν τον κόσμο. Και η λογοτεχνία περνάει μέσα από την κοιλάδα των δακρύων, δεν υπάρχει άλλος δρόμος.

    Τυχερή εσύ, τυχερός κι εγώ, έχουμε πολλά ακόμη να πούμε, πάρα πολλά. Θα παρελάσουν από δω μορφές της λογοτεχνίας μας που έγραψαν ιστορία. Ε, ας φλυαρήσουμε και λιγάκι, αυτό το ιστολόγιο προσφέρεται για κουβέντα. Σου στέλνω και τη δική μου αγάπη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Έξοχη ιδέα!

    ...διαβάζοντας την επιστολή, αναρωτιέμαι.. όλα στάσιμα στην ελλάδα;

    Καλοτάξιδο εύχομαι!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πώς το λέει το τραγουδάκι; «Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν». Σε ευχαριστώ, φίλη μου. Ας είμαστε αισιόδοξοι, υπάρχει και η άλλη Ελλάδα.

      Διαγραφή
  5. Σας αγαπώ και σας εύχομαι τα ωραιότερα ταξίδια!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Σε ευχαριστούμε από καρδιάς, Όλγα - Ουρανία μου. Κι εμείς σ' αγαπούμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Τι ωραία ιδέα να βγάλεις στον αέρα και στο φως για να ξεμουδιάσουν επιστολές μιας εύφορης λογοτεχνικής ζωής! Καλοτάξιδη η νοσταλγία τους, Τόλη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Χαίρομαι που σου αρέσει η ιδέα μου, Καλλιόπη. Σκοπός μου δεν είναι να δημοσιεύσω εγκώμια για μένα αλλά, με την αναπόφευκτη βέβαια αναφορά στα βιβλία μου, να φωτίσω για τους νεώτερους κυρίως τις συνθήκες που επικρατούσαν στη λογοτεχνία και την κοινωνική ζωή. Ταυτόχρονα, να αφήσω να διαφανούν κάποιες πτυχές από την προσωπικότητα και το ήθος μερικών σημαντικών ποιητών και πεζογράφων.

    Σε ευχαριστώ για την επανεμφάνισή σου και για τις ευχές σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. μα ρητορική ήταν η ερώτηση της Σοφίας... έτσι ακριβώς το ένοιωσα κι εγώ και σκέφτηκα πόσο καλά έκανες που μας άνοιξες την κασέλα με τα τιμαλφή σου και τα μοιράζεσαι μαζί μας... ευχαριστούμε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Εγώ απλώς θα πω ότι κάποτε δεν μου άρεσε το όνομα Σοφία. Και μετά το λάτρεψα. Και τείνω αυθόρμητα να μεροληπτώ υπέρ κάθε Σοφίας που γνωρίζω. Αν και, κατά κανόνα, δεν το χρειάζονται. Γεια σου, ρε Σοφία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή